Едейская сельская библиотека - филиал №1

Сэтинньи 14 күнэ — Саха литературатын төрүттээччилэртэн биирдэстэрэ, талааннаах драматург, бэйиэт, публицист, саха театрын бастакы директора, төрөөбүт тылынан бастакы хаһыаттары, сурунааллары тэрийсибит бэчээт пионера, сцена искусствотын теоретига, сахаҕа тылбаас оскуолатын, литературнай кириитикэни төрүттэһээччи, биллэр-көстөр общественнай-политическай деятель, бөлүһүөк Анемподист Иванович Софронов-Алампа төрөөбүт күнэ.

Анемподист Иванович Софронов – Алампа Боотуруускай улууһугар (билиҥҥитэ Таатта улууһугар) 1886 сыллаахха сэтинньи 14 күнүгэр сэниэ ыалга күн сирин көрбүтэ. Ийэтэ эрдэ олохтон туораан, тулаайах улааппыта. Кини оҕо сааһа ыараханнык ааспыта. 14 сааһыгар диэри 3 ыалынан көһө сылдьан иитиллэн, ийэ, аҕа тапталын билбэтэҕэ, үгүс эрэйи – кыһалҕаны көрсүбүтэ. Оҕо эрдэҕиттэн үөрэҕи ылынымтыа, дьоҕурдаах этэ. Түөрт кылаастаах таҥара дьиэтин оскуолатын иккис кылааһын бүтэрбитэ.

Алампа өрөбөлүүссүйэ иннинээҕи саха интэлигиэнсийэтин биир чаҕылхай бэрэстэбиитэлэ, барытыгар инники кирбиигэ, саҕалааччы быһыытынан сылдьара.

1907 сыллаахха “Якутский край” хаһыат типографиятыгар наборщигынан саҕалаабыта. Мантан салгыы 1912-1913 сылларга “Саха саҥата” диэн бастакы сурунаалга үлэлээбитэ.

Талааннаах драматург быһыытынан биллибитэ,  драмалара саха театра олохтоноругар улахан төһүү буолбуттара,  «Дьадаҥы Дьаакып» (1914), «Таптал» (1916) пьесалара киэҥник биллибиттэрэ.

1912 сыллаахха «Төрөөбүт дойдум» диэн аатырбыт хоһооно бэчээттэммит. 150 ырыа уонна хоһоон ааптардара. Кэпсээннэрэ билиҥҥэ дылы саха литературатыгар холобур буола сылдьаллар. Тылбаасчыт быһыытынан эмиэ биллибит киһи.

«Манчаары» диэн ааттаах саха бастакы хаһыатын бастакы эрэдээктэрэ. «Чолбон» сурунаал уонна Саха театра бастакы салайааччытынан үлэлээбитэ. ЯЦИК депутатынан талылла сылдьыбыта.

Балыырга түбэһэн, националист диэн ааттанан 1927 сыл балаҕан ыйыгар тутуллубута, уонна 1928 сыл алтынньытыгар Саха Сирин таһыгар, Архангельскай уобаласка, 5 сыл көскө ыытыллыбыта. 1933 сыллаахха от ыйыгар ыарахан ыарыһах туруктаах төннүбүтэ. Дьокуускайга Снабторг диэн тэрилтэҕэ сыл аҥаара суоччутунан үлэлээбитэ. 1934с. ССРС суруйааччыларын сойууһугар хандьытаатынан ылыллыбыта.

1962 сыл алтынньы 15 күнүгэр реабилитацияламмыта. Итинтэн барытыттан тэптэрэн, доруобуйата мөлтөөн, 1935 сыл алтынньы 24 күнүгэр ыалдьан өлбүтэ.

Тахсыбыт кинигэлэрэ

Дьадаҥы Дьаакып — Дьокуускай: Кинигэ кыһата, 1924. — 54 с.

Манчаары: Драма. — М.:Центриздат народов СССР, 1926. — 88 с.

Оонньуулар: Пьесалар. — М.:1926. — 72 с.

Бүдүрүйбүт көммөт: Пьеса. — М. ЦИН СССР, 1927. — 55 с.

Олох дьэбэрэтэ: Пьеса. — М., 1927. — 56 с.

Таптал: Пьеса. — М. 1927. — 42 с.

Төрөөбүт дойду: Хоһоон. — Дьокуускай: Кинигэ кыһата, 1966. — 1 л. слож. 6 с.

Талыллыбыт айымньылар: 2 томнаах. — Дьокуускай: Кинигэ кыһата, 1964—1965

Туллук-туллук доҕоттор: Кыра оҕолорго хоһооннор. — Дьокуускай: Кинигэ кыһата, 1974

Хоһооннор, поэмалар. — Дьокуускай: Кинигэ кыһата, 1976. — 328 с.

Куоратчыт: Кэпсээннэр. — Дьокуускай: Кинигэ кыһата, 1978. — 20 с.

Драмалар / Аан тылы суруйда уонна хомуйан оҥордо А. А. Билюкина. — Дьокуускай: Кинигэ кыһата, 1986. — 392 с.

Хоһооннор, кэпсээннэр. — Дьокуускай: Кинигэ кыһата, 1987. — 78 с.

Ырыа быстыыта хоһоон / Саха респ. наукаларын академиятын ГЧИ. Хомуйан оҥордо Л. Р. Кулаковская. — Дьокуускай: Саха полиграфиздат, 1996. — 399 с.

Северная ночь: Стихи / Пер., сост. и прим. В. Солоухина. — М.: Сов. Россия, 1984. — 175 с.